نویسنده مهمانمحمد رحمتی
مجموعه شفافیت برای ایران
شفافیت یعنی ارائه‌ی حق اطلاعاتی: اطلاعاتی که باید، در زمانی که باید، در قالبی که باید، با کیفیتی که باید، در محلی که باید، و به مخاطبی که باید ارائه شوند. لذا وقتی همه‌ی این شروط محقق شده باشند، شفافیت حاصل شده است. کمتر یا بیشتر از آن می‌شود عدم شفافیت. لذا شفافیت الزاماً به معنای ارائه‌ی همه‌ی اطلاعات به همه‌ی افراد نیست. حکومت باز یعنی حکومتی که مردم به حق اطلاعاتی خود دسترسی دارند و با استفاده از آن می‌توانند ضمن نظارت مستقیم و موثر بر مسئولین، در فعالیت‌های مختلف هم مشارکت کارا داشته باشند.
شهرداری شیکاگو جزو یکی از پیشگامان عرصه‌ی شفافیت و حکومت باز در بین شهرهای امریکا می‌باشد. به همین دلیل برنامه‌نویسان، گروه‌های دانشجویی، محققین و بسیاری از افراد دیگر بر اساس داده‌های موجود در «پرتال حکومت باز» این شهر و پرتال‌های مشابه که اطلاعات مختلف را در اختیار عموم مردم قرار می‌دهند، نمونه‌های جالبی از کاربردهای شفافیت و حکومت باز را ایجاد کرده‌اند. در این مطلب به معرفی دو نمونه از این وبسایت‌ها می پردازیم.
«درک ادر»، یک شهروند شیکاگویی‌ست که با استفاده از داده‌های موجود در برخی پرتال‌های حکومت باز، یک وبسایت در زمینه‌ی یافتن منازل خالی از سکنه و متروکه طراحی کرده که ویژگی‌های جالبی دارد.
در وبسایت chicagobuildings.org به منظور دسترسی هر چه سریعتر و بدون دردسرتر به یک منزل مسکونی برای شهروندانی که به دنبال یک محل اقامت مناسب هستند، امکانات و اطلاعاتی با استفاده از داده‌های شهری که به صورت عمومی منتشر می‌شود، قرار داده شده است.
تصویر سمت راست، جزئیات یکی از منازل متروکه که از طریق تلفن 311 به پلیس و شهرداری اطلاع داده شده را نشان می‌دهد. با کلیک بر روی هر یک از منازل، می‌توان اطلاعاتی جهت گزارش به تلفن 311 داد یا اطلاعاتی در مورد مالکین احتمالی را کسب کرد. البته برخی از این موارد ممکن است جزو منازلی باشند که توسط بانک‌ها و یا مالکین برای فروش در معرض حراج گذاشته شده باشند و الزاماً همه‌ی منازل متروکه جزو منازل در معرض آسیب‌های اجتماعی نیستند.
در این پایگاه اطلاعاتی هر یک از شهروندان با استفاده از نقشه‌ی شهری و محله‌ای که برای سکونت در نظر می‌گیرند می‌توانند محل مورد نظر خود را با توجه به جمعیت محله، نرخ بیکاری، نرخ فقر و تعداد منازل خالی یا متروکه که بعضاً ممکن است زمینه‌ساز برخی آسیب‌های شهری و اجتماعی باشند مشخص کنند.
تصویر سمت چپ، بلوک‌بندی‌های موجود در هر یک از محله‌های شهر شیکاگو مبتنی بر نرخ فقر در آن محله را نشان می‌دهد. برای مثال هر چه محله‌ی مورد نظر پررنگ‌تر باشد، نشان‌دهنده‌ی بالاتر بودن نرخ فقر است. این بلوک‌بندی‌ها برای جمعیت، نرخ بیکاری و سرانه‌ی درآمد در هر محله و بخشِ شهر شیکاگو نیز موجود می‌باشد که بر روی نقشه می‌توان آن را فعال نمود.
جدای از طراحی صورت گرفته توسط این شهروند شیکاگویی که البته به نسبت برخی سایت‌های مشابه ممکن است ساده‌تر و دارای ایراداتی باشد، مساله‌ی حکومت باز و انتشار اطلاعات به صورت قابل دسترس برای شهروندان نکته‌ای‌ست که در این بین باعث شده تا یک شهروند بنابر صحبت‌های خود تقریباً بدون هیچ هزینه‌ای و صرفاً در اوقات فراغت، یک وبسایت کاربردی را طراحی و راه‌اندازی کند.
معرفی وبسایت CrimeInChicago.org
وبسایت «جرم در شیکاگو» یکی دیگر از وبسایت‌هایی است که مشابه وبسایت بالا و بر اساس اطلاعات موجود در پرتال‌های حکومت باز، نقشه‌ی جرم شهر را بر اساس هر منطقه و به صورت تاریخی در قالب تصاویر و نقشه‌های مختلف نمایش داده است. البته بخش‌هایی از وبسایت نیازمند پرداخت هزینه می‌باشد و نمونه‌ای از تجاری‌سازی مبتنی بر شفافیت و حکومت باز را نشان می‌دهد که با استفاده از داده‌های رایگان، می‌توان خدمتی را بر اساس هزینه ارائه داد.
این وبسایت نیز به صورت کاملاً داوطلبانه توسط یک گروه خودجوشِ فعال طراحی شده است. اطلاعات موجود در این وبسایت بر اساس یک بازه‌ی تاریخی، تکرار هر نوع از جرم و تنوع جرائم، داده‌های مختلفی را در اختیار شهروندان قرار می‌دهد.
برای مثال در تصویر پیوست، آمار هر یک از جرم‌ها از جمله سرقت، زورگیری، خرابکاری و غیره در یک محله‌ی خاص در شیکاگو و بر اساس اطلاعات ماه‌های مختلف مشخص شده است. بر اساس این اطلاعات محله‌های جرم‌خیز بر اساس نوع جرم، میزان تکرر آن در ماه و یا اثرات فصول مختلف بر هر یک از جرائم کاملاً مشخص است.
این وبسایت با استفاده از پردازش اطلاعات خامی که از پرتال‌های حکومت باز دریافت می‌کند، به یک لایه‌ی عمیق‌تر و جلوتر از اطلاعات خام می‌رسد که از طریق فروش همین اطلاعات -از جمله پوسترهایی که نقشه‌های جرم‌خیز محله‌های مختلف را نمایش می‌دهد- درآمدهایی را کسب می‌کند.
در مورد کاربردهای مختلف این وبسایت نیز می‌توان به استفاده توسط نیروهای پلیس، کسانی که به دنبال تهیه مسکن در مناطق مناسب هستند، مدیران شهری و برخی موارد دیگر اشاره کرد.
تامل!
مهم‌تر از این دو وبسایت که معرفی شدند، امکان دسترسی شهروندان، برنامه‌نویسان، دانشجویان و سایر محققان برای استفاده از داده‌های مختلف و زمینه‌ی ایجاد نوآوری‌های جدید برای بهبود وضعیت رفاهی و مدیریت هرچه بهتر سیستم شهری است. همانطور که در این دو وبسایت داوطلبانه که یک مورد توسط یک شهروند و مورد دیگر توسط یک گروه خودجوش ایجاد شده بود مشاهده نمودید، در صورت فراهم بودن اطلاعات به صورت آزادانه و رایگان که قابلیت خوانش توسط رایانه را داشته باشند، می‌توان علاوه بر افزایش رفاه شهری، فرصت‌های تجاری و اقتصادی مناسبی را نیز فراهم نمود که در اینجا تنها به یک مورد کوچک از آن اشاره گردید.
مجموعه‌ی شفافیت برای ایران، یک ارائه‌ی ویدئویی در مورد شفافیت در شهرها و شهرداری‌ها به همراه ذکر مصادیق متنوع و تجارب جهانی تهیه کرده که اینجا می‌توانید ببینید
کیوان ابراهیمی
ثبت نظر